VEENENDAAL – Vrijheid is van ons allemaal. Burgemeester Gert-Jan Kats sprak zaterdag tijdens de Dodenherdenking over vrijheid en keuze.
Dit is de volledige toespraak:
“Elk jaar staat in de eerste week van mei onze vrijheid centraal. Morgen vieren we met elkaar dat wij in ons land en in vele landen om ons heen in vrijheid mogen leven. En vandaag, op 4 mei, herdenken we al die mensen die hun leven hebben gegeven of gelaten om onze vrijheid mogelijk te maken.
Al meer dan 70 jaar vrede op het Europese continent is ongekend lang. Vooral voor iemand die zijn hele leven in vrijheid geleefd heeft, is het de normaalste zaak van de wereld. Maar dat is het natuurlijk helemaal niet, integendeel zelfs. Vrijheid is een luxe die we moeten koesteren en waar we met elkaar hard aan moeten blijven werken. Het is onze plicht om vrijheid door te geven aan al die generaties na ons.
Dit jaar is het jaarthema van de herdenking: ‘In vrijheid kiezen’. Een gepast thema dat aansluit bij onze bezigheden van alle dag. Uiteraard denken we bij kiezen gelijk aan ons stemrecht. Vorig jaar kozen we een nieuwe gemeenteraad. Dit jaar mag iedereen boven de 18 jaar stemmen voor de Provinciale Staten en de Waterschappen. En over 3 weken hebben we Europese verkiezingen. Voor ons is dit een gegeven, maar er zijn voldoende landen waar onderdrukking en dictatuur nog steeds hoogtij vieren. Waar democratie nog geen voet aan de grond heeft gekregen.
Ook in de jaren 1940-1945 stond ons kiesstelsel onder druk. Toen de Duitsers ons land op 10 mei 1940 binnenvielen, vluchtte onze toenmalige Koningin Wilhelmina samen met ons kabinet naar Engeland. De aanval van de Duitsers was mede gericht op het gevangennemen van ons koningshuis en de door ons gekozen bewindslieden. Het was daarmee niet alleen een aanval op onze vrijheid, maar ook een directe aanval op ons democratisch bestel.
De vrijheid van kiezen geldt natuurlijk niet alleen voor ons kiesstelsel. In Nederland mogen we iedere dag onze eigen keuzes maken, natuurlijk binnen de kaders van onze wet- en regelgeving. In ons vrije land kies jij zelf je school. Kiest u zelf wat u gelooft. Kiezen wij zelf onze vrienden. En heeft u en heb jij er zelf voor gekozen om vandaag hier aanwezig te zijn.
Kortom: iedere dag maken wij honderden keuzes, zonder dat een ander ons vertelt wat we moeten kiezen of ons dwingt een andere keuze te maken. Keuzevrijheid is één van de zuiverste vormen van vrijheid die wij kennen.
‘In vrijheid kiezen’ heeft ook een keerzijde. De keuze van de één, kan een belemmering zijn voor de ander. De vrijheid voor haar, kan hem benauwen. En wat voor jou een recht is, kan jouw buurman ervaren als onrecht. Staan we daar wel voldoende bij stil? Wegen we wel alle belangen zorgvuldig genoeg af? Gebruiken we onze vrijheid op de juiste manier en niet ten koste van een ander? En vergeten we niet om vooraf met elkaar het goede gesprek te voeren over de keuzes die we maken?
In de afgelopen jaren zijn steeds meer conflicten ontstaan die het gevolg zijn van onze vrije keuzes. Denk aan de vrijheid van meningsuiting. Op vele gebieden, ook in de politiek, mogen meningen en keuzes verschillen. Dat is democratie!
Maar om verschillende redenen, zoals de verharding van onze maatschappij, de vermenging van culturen, de verschillen van geloofsovertuigingen en levensstijlen, worden de verschillen alleen maar groter. Het dwingt ons om duidelijke keuzes te maken.
Ik gebruik bewust het woord ‘dwingen’. Want hebben en voelen we dan nog wel de vrijheid om onze eigen keuzes te maken? Of baseren we deze keuzes op andere motieven, zoals ergens bij willen horen of ons ergens tegen af willen zetten?
Na de Tweede Wereldoorlog riepen we allemaal: Dit nooit meer! Vandaag, 74 jaar na deze verschrikkelijke gebeurtenis in onze geschiedenis, constateer ik dat we langzaam dezelfde voorwaarden scheppen die toen de broedplaats zijn geweest voor al dit leed. Dat klinkt onheilspellend en dat is het ook. Maar het is zeker niet te laat om dat tij te keren!
Het is niet te laat om het nu te benoemen.
Het is niet te laat om elkaar erop aan te spreken. Om respect te tonen voor elkaar.
Om het gewoonweg niet te accepteren dat we elkaar veroordelen op onze keuzes.
In Veenendaal wonen we met ruim 65.000 verschillende mensen op een kleine 20 km². Dat maakt van ons Nederland in het klein. Dat kan alleen maar goed gaan als je elkaar de ruimte gunt. Als je elkaars keuzes accepteert. In vrijheid kiezen is ook in ons Veenendaal een thema van vandaag.
Ik roep u dan ook allemaal op: Gun elkaar een vrije keuze!
En als die keuze afwijkt van die van jou, draai dan niet je rug toe. Maar voer met elkaar het gesprek. Zoek naar de overeenkomsten, niet naar de verschillen.
Sluit niemand buiten, maar laat iedereen mee doen.
Kies niet voor strijd, maar kies voor vrijheid.
Want een mens is alleen vrij wanneer hij vrij kan kiezen.
En een volk dat vrij kan kiezen, kiest altijd voor vrede!
De 15-jarige Femke Allaart schreef het volgende gedicht ter gelegenheid van de nationale 4 en 5 mei viering dit jaar getiteld:
Vandaag en morgen
Elke dag
elke minuut
elke seconde
keuzes maken
ons leven is een aanéénschakeling van keuzes maken
we maken allemaal andere keuzes
in een andere tijd
op een andere plek
maar
vandaag kiezen we sámen
we kiezen samen om te herdenken
de keuzes te herdenken van anderen
In vrijheid kunnen kiezen
is niet voor iedereen vanzelfsprekend
laten we daarom blij zijn
dat wij, hier in Nederland
kunnen kiezen waar we in geloven
kunnen kiezen van wie we houden
kunnen kiezen wie we zijn
Zij die nu herdacht worden
kozen niet voor zichzelf
maar voor anderen
zij die nu herdacht worden
bepalen de keuzes van nu
zij die nu herdacht worden
vormen onze toekomst
een toekomst waarin wij in vrijheid kunnen blijven kiezen voor ons zelf
of
voor ons samen
een toekomst voor ons allemaal.
Dames en heren,
Vrijheid is niet exclusief maar inclusief, van ons allemaal.
Vrijheid is het waard om aan te werken en voor te vechten.
Geen 5 mei zonder 4 mei.
Laten we stil zijn voor hen die onze vrijheid bevochten en voor hen die werden vermoord omdat ze niet mochten zijn die ze waren…”
